Chhote Sahibzade martyrdom history in pujnabi ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਅੰਤ ਨੇੜੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਹਰ ਸਾਲ 26 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰਾ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਆਰੀਆਂ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਕਾਲ਼ੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ (1699-1705), ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ (1696-1705) ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰ ਕੌਰ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਰਹਿਣ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕੀਤੀਆਂ।
ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ (ਸਰਹਿੰਦ ) :ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ (At Sirhind Chhote Sahibzade shahidi in punjabi)
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜੋ ਕਿ ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਫੌਜਦਾਰ ਕੁੰਜਪੁਰਾ ਦੇ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ‘ਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦੋ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਦੁਖਦਾਈ ਸਥਾਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤਿੰਨ ਅਸਥਾਨ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਿਸ ਥਾਂ ‘ਤੇ 1705 ਵਿਚ ਇਹ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ ਸਨ।
ਬਾਬਾ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਧੱਕੇ ਜਾਂ ਧਮਕੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਬਣ ਕੇ ਇੱਕ ਪਹਿਲ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ। 6 ਸਾਲ ਦੀ ਐਨੀ ਕੋਮਲ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਾਬਾ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਜ਼ਾਲਮ, ਵਹਿਸ਼ੀ ਅਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਵਾਲੇ ਹਾਕਮਾਂ ਤੋਂ ਨਾ ਡਰਨ ਦੀ ਦਲੇਰੀ, ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਖਾਈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ, ਨਿਡਰਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੁਣ ਦਿਖਾਇਆ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਣੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੀ ਪਰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਨਹੀਂ।
ਇਹ ਸਮਝਣ ਲਈ ਮਨ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੰਨੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਹਿੰਮਤ, ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਸੀ ਕਿ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੁਗਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤੋਹਫ਼ਿਆਂ, ਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਸੁੱਖਾਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾ ਛੱਡਣ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਨਾ ਕਬੂਲਣ ਕਰਕੇ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 26 ਦਸੰਬਰ 1705 ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਨੀਹਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿਣਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਮਹਾਨ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਅੱਜ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਸਲਾਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਦੋਵੇਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਦੇ ਸਸਕਾਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ (Chhote Sahibzade and Mata Gujri ji da saskar)
ਜਿਉਂ ਹੀ ਦੋਵੇਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਬੁਰਜ ਵਿੱਚ ਸਮਾਧੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਨੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਦੂਤ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮਾਤਾ ਜੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਕਸਬਾ ਸਰਹਿੰਦ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੰਗਾਮਾ ਹੋਇਆ। ਹਰ ਕੋਈ ਇਸ ਘਿਨਾਉਣੇ ਅਪਰਾਧ ‘ਤੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਸੀ। ਉਸੇ ਹੀ ਦਿਨ ਤੋਂ ਮੁਗ਼ਲ ਸਮਾਰਜ ਦੇ ਪਤਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ, “ਇੰਨੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦਾ! ਉਹ ਨਵਾਬ ਅਤੇ ਕਾਜ਼ੀ ਦੇ ਕਈ ਲਾਲਚਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਇੰਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਿੱਲੇ।”
ਦੀਵਾਨ ਟੋਡਰ ਮੱਲ (Diwan Todar Mal history in punjabi)
ਉਸੇ ਸ਼ਾਮ ਦੀਵਾਨ ਟੋਡਰ ਮੱਲ, ਇੱਕ ਜੌਹਰੀ, ਦੋ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਦੀਆਂ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਲੈਣ ਲਈ ਨਵਾਬ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਅਤਿ ਦੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਲਈ, ਨਵਾਬ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ਰਤ ‘ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਦੀਵਾਨ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਟੁਕੜੇ ਲਈ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਫੈਲਾ ਕੇ ਪੂਰੇ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰੇਗਾ। ਦੀਵਾਨ ਨੇ ਸ਼ਰਤਾਂ ਮੰਨ ਲਈਆਂ ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੁਆਰਾ ਰੱਖੀ ਸ਼ਰਤ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੇ ਥੈਲੇ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ। ਉਸਨੇ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਸਕਾਰ ਲਈ ਚੁਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਪੂਰੇ ਟੁਕੜੇ ‘ਤੇ ਸਿੱਕੇ ਫੈਲਾਏ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਹੀਦ ਜਵਾਨ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਾਦੀ ਸਮੇਤ ਪੂਰੇ ਸਨਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ (Mughal Smarjya da patan in punjabi)
ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਦੀ ਉਮਰ ਛੇ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੀ (ਜਨਮ 1699) ਅਤੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਉਮਰ ਅੱਠ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੀ (ਜਨਮ 1696)। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਸੰਬਰ 1705 ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਾਛੀਵਾੜਾ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤੀਰ ਦੀ ਨੋਕ ਨਾਲ ਇੱਕ ਬੂਟਾ ਕੱਢਿਆ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਹ ਦੁਖਾਂਤ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਉਖਾੜ ਦੇਵੇਗਾ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਰੋਸਾ ਦਿਵਾਇਆ: “ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੇਰੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ ਹਨ, ਮੇਰੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪੁੱਤਰ ਅਜੇ ਵੀ ਜਿੰਦਾ ਹਨ”, ਭਾਵ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਧੀਆਂ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਫੈਲਦਿਆਂ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੋਗ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਗਈ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਬੰਦਾ ਬੈਰਾਗੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਆ ਗਿਆ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਰੂਪ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਰੱਖ ਦਿਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦਾ ਬੀੜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨਾਲ ਬੇਰਹਿਮ ਸਲੂਕ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਰਹਿੰਦ ਕਸਬਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੰਡਰ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ –
